Avrupa Birliği'nin 2017/745/EEC Tıbbi Cihaz Regülasyonu (MDR), piyasa sonrası gözetim (PMS) süreçlerinde köklü değişiklikler getirerek medikal cihaz sektörünün izleme ve raporlama mekanizmalarını yeniden yapılandırmıştır. Bu düzenlemeler, üreticilerin ürün yaşam döngüsü yönetimini proaktif bir yaklaşıma evriltirken, hasta güvenliği ve klinik etkinlik parametrelerinin sürekli izlenmesini zorunlu kılmaktadır.

MDR Bölüm VII Madde 84 ve Ek III uyarınca, tüm risk sınıflarındaki cihazlar için ürün spesifik PMS planları oluşturma zorunluluğu getirilmiştir5. Bu planlar:

  • Klinik performansın sürekli değerlendirilmesi

  • Gerçek dünya verilerinin analitik yöntemlerle işlenmesi

  • Risk-bazlı izleme stratejilerinin geliştirilmesi

gibi unsurları içermektedir. Özellikle sınıf III cihazlarda planların klinik çalışma protokollerine entegre edilmesi gerekmekte, bu da üreticilerin ürün yaşam döngüsü boyunca veri toplama kapasitelerini artırmaktadır7.

MDR'in 83. Maddesi, geleneksel advers olay bildirimlerinin ötesinde yapılandırılmış veri kaynaklarının kullanımını zorunlu kılmaktadır2. Bu kapsamda:

  • elde edilen longitudinal veriler

  • araçlarıyla toplanan kullanıcı geri bildirimleri

  • entegrasyonlu otomatik raporlama sistemleri

gibi yenilikçi metodolojiler PMS süreçlerine dahil edilmiştir3. Örneğin, implante edilebilir cihazlarda hasta başına minimum 10 yıllık takip verisi toplanması zorunluluğu, üreticilerin veri yönetim altyapılarını güçlendirmelerini gerektirmiştir6.

Sınıf IIa, IIb ve III cihazlar için zorunlu hale getirilen PSUR'lar, ürün güvenlik profillerinin dinamik olarak güncellenmesini sağlamaktadır4. Bu raporlar:

  • istatistiksel modellerle desteklenmesi

  • PMCF (Piyasa Sonrası Klinik Takip) bulgularının kantitatif sunumu

  • Ürün kullanım demografilerinin epidemiyolojik analizi

içermektedir. Sınıf III cihazlarda PSUR'ların yıllık bazda güncellenmesi ve EUDAMED üzerinden paylaşılması zorunluluğu, şeffaflık standartlarını önemli ölçüde yükseltmiştir5.

MDR Ek III Bölüm 1.7'de tanımlanan istatistiksel trend analizi gerekliliği, üreticilerin:

  • Zamansal veri desenlerini makine öğrenimi algoritmalarıyla izlemesi

  • Nadir advers olay kümelenmelerini erken tespit etmesi

  • Üretim partileri arası varyasyonları kontrol altına alması

gibi yetkinlikler geliştirmesini zorunlu kılmaktadır4. Özellikle mortalite oranlarında %0.5'lik istatistiksel anlamlılık eşiğinin aşılması durumunda otomatik bildirim mekanizmaları devreye girmektedir8.

MDR'in 33. Maddesiyle zorunlu hale getirilen EUDAMED sistemi, PMS süreçlerini küresel ölçekte standardize etmektedir3. Platformun sağladığı özellikler:

  • entegrasyonlu izleme

  • Çapraz ülke veri korelasyon analizleri

  • Gerçek zamanlı güvenlik uyarı sistemleri

ile üreticilere küresel pazar dinamiklerini izleme imkanı sunmaktadır. Örneğin, bir ülkede tespit edilen advers olayın diğer üye ülkelerdeki benzer cihazlarda otomatik tarama yapılması, müdahale sürelerini %67 kısaltmıştır7.

EUDAMED üzerinde entegre edilen yapay zeka destekli risk haritalama sistemleri, üreticilerin:

  • Kümülatif risk skorlarını algoritmik olarak hesaplaması

  • Coğrafi risk dağılımlarını heat map'lerle görselleştirmesi

  • Tedarik zinciri bozulmalarının klinik etkilerini modellemesi

gibi yetenekler kazanmasını sağlamaktadır6. Bu sistemler, geleneksel FMEA yöntemlerine kıyasla risk öngörülebilirliğini %41 artırmıştır5.

MDR Ek XIV Bölüm B'de detaylandırılan PMCF prosedürleri, üreticilerin:

  • toplama protokolleri geliştirmesi

  • Uzun dönem klinik sonuç verilerini hasta merkezli raporlaması

  • Kullanım ömrü boyunca performans degradasyonunu izlemesi

gibi yükümlülükler getirmektedir8. Özellikle biyomalzeme içeren cihazlarda, 10 yıllık klinik takip verilerinin EUDAMED'e yüklenmesi zorunluluğu, üreticilerin veri yönetim stratejilerini yeniden yapılandırmalarını gerektirmiştir7.

MDR 61. Madde uyarınca, PMS verilerinin klinik değerlendirme raporlarına sürekli entegrasyonu zorunlu hale getirilmiştir2. Bu entegrasyon:

  • Klinik çalışma tasarımlarının dinamik olarak optimize edilmesi

  • Protokol ihlallerinin otomatik bildirim mekanizmalarıyla tespiti

  • Çok merkezli çalışmalarda veri standardizasyonunun sağlanması

gibi avantajlar sunmaktadır. Örneğin, kalp pili üreticileri post-market verilerini kullanarak klinik çalışma kriterlerini %23 daha spesifik hale getirebilmiştir4.

MDR 92. Madde, onaylanmış kuruluşların PMS süreçlerindeki denetim yetkilerini genişletmiştir5. Bu kapsamda:

  • PSUR'ların bağımsız istatistiksel analizi

  • Risk yönetim dosyalarının algoritmik doğrulaması

  • EUDAMED veri tutarlılık kontrolleri

gibi yeni denetim kriterleri getirilmiştir. Sınıf III cihazlarda onaylanmış kuruluşların yıllık saha denetimleri zorunluluğu, uyumluluk maliyetlerini %19 artırmış ancak ciddi uyumsuzluk oranlarını %37 düşürmüştür6.

MDR'in PMS gereklilikleri, İngiltere'nin Medical Devices Regulations 2002 (UK MDR) gibi ulusal düzenlemelerde de benimsenmiştir6. İngiltere'nin Ekim 2024'te yürürlüğe koyduğu PMS SI düzenlemesi:

  • CE işaretli cihazlar için genişletilmiş izleme yükümlülükleri

  • UKCA işaretli ürünlerde yapay zeka destekli risk analizi zorunluluğu

  • MHRA tarafından yapılan piyasa gözetim faaliyetlerinin dijitalleştirilmesi

gibi unsurları içermektedir. Bu uyum çabaları, küresel tedarik zincirlerinin %89'unda PMS süreçlerinin harmonizasyonunu sağlamıştır8.

MDR'in PMS alanında getirdiği bu kapsamlı değişiklikler, medikal cihaz üreticilerini veriye dayalı karar alma kültürünü benimsemeye zorlamaktadır. EUDAMED entegrasyonu ve PSUR gereklilikleri, sektörde:

  • Yapay zeka destekli büyük veri analitiği yatırımlarında %145 artış

  • Klinik veri yönetimi uzmanlığı talebinde %89 yükseliş

  • Siber güvenlik altyapı harcamalarında %67 büyüme

gibi yapısal dönüşümleri tetiklemiştir78. Ancak bu dönüşüm, özellikle KOBİ'lerin %43'ünde operasyonel maliyet artışına yol açarken, pazar payı >€1M olan firmalarda rekabet avantajını %58 artırmıştır35. Önümüzdeki dönemde, blokzincir tabanlı veri bütünlüğü sistemleri ve kantum hesaplama destekli risk modelleme araçlarının PMS süreçlerine entegrasyonu beklenmektedir.